Người Việt đã từng được ăn rau sạch, thực phẩm sạch

Thế hệ U50-70 vùng đồng bằng Bắc Bộ chắc còn nhớ thời chưa có đê quai nhiều, về mùa nước lũ, cá đủ loại trên ruộng hay vào bờ đẻ trứng từng bầy. Bữa ăn hàng ngày quay quẩn bên những luống rau sạch bên trong vườn nhà.

Chuyện bắt được cá chép dăm ký là thường. Nhà nghèo vác cái nơm hay cái giậm ra bờ sông, sáng sớm bắt được vài kg cá. Nhà không có gạo ăn thì mang ra chợ bán, vài kg cá ngon chỉ được vài bơ gạo.

Về mùa nước rút, tôm tép nhiều tới mức chỉ vài mẻ dủi đã đầy rổ. Vài lần quăng giậm đủ đầy giỏ cua. Nắng hạn cua cá trồi lên bờ trẻ con cũng bắt được. Mang ra chợ chẳng ai mua vì nhà nào cũng bắt được, dân chỉ thích gạo.

Rau cỏ cũng thế. Trồng bắp cải chỉ tưới nước tiểu là đủ tốt. Chỉ tội nhiều sâu tới mức cứ mỗi sáng có thể bắt hàng trăm con cho gà ăn. Bắp cải luộc ngọt lừ chỉ tội thiếu gạo.

Vụ đông xuân, hàng đàn chim di cư bay rợp trời. Đống rơm còn sót ít lúa hạt, lũ chim sẻ hàng trăm con thi nhau chui vào để kiếm ăn. Lũ trẻ 4-5 tuổi biết cầm cái roi, rình vụt được vài con đem nướng chả.

Một thời đất nước này có thịt sạch, cá sạch, gạo sạch, rau sạch, có lúc bán rẻ như cho. Nhưng lịch sử đã sang trang. Phát triển không gắn với môi trường là phát triển không bền vững.

Khoa học đã biến đổi

Khoa học đã biến đổi mọi thứ. Thay vì phải bắt sâu hay nhìn mùa màng bị rầy nâu phá hoại thì thuốc trừ sâu đã làm giúp. Đắp đê quai làm tăng vụ, sản lượng tăng gấp 3-4 lần so với canh tác kiểu cũ.

Nhưng phát minh khoa học có giá của nó. Từ khi thuốc sâu có trên luống rau thì rau bớt ngọt và nhiều khi trở nên nguy hiểm. Phun trên diện rộng thì mọi sinh vật trên đồng bị tiêu diệt. Cá tôm không còn, ngay cả loại sống dai như đỉa cũng không thể tồn tại.

Chưa kể công nghiệp phát triển làm ô nhiễm sông suối, khói bụi gây ra mưa axit, đến như loài vắt trong rừng cũng chết. Chất thải công nghiệp đổ xuống sông thành ra nguồn nước độc.

Dân số tăng, người khôn của khó, thay vì chỉ bắt cá tôm theo mùa, người ta dùng mìn, kích điện để tiêu diệt hàng loạt.

Chim muông, thú rừng không còn thức ăn, không còn đất sống và bị săn đuổi tới mức cùng kiệt.

Rừng bị tàn phá, thủy điện mọc lên vô tổ chức, những dòng nước mang đầy phù sa cũng không còn, đất bị bạc mầu, phân hóa học phải dùng nhiều lên.

Muốn môi trường trong sạch như xưa là không thể, chỉ còn cách sống chung với hậu quả do con người gây ra và tìm cách thay đổi từ ngày hôm nay.